Wat gebeurt er met je als je een onzekere periode tegemoet gaat? Bijvoorbeeld als er een reorganisatie aangekondigd is en de kans aanwezig is dat je je baan verliest? Hoe kan je in zo’n hectische periode toch je hoofd koel houden?
Een persoonlijk verhaal
Marina Kooijman kreeg in 2011 te horen dat ze haar baan ging verliezen. Zij werkte als financieel administratief medewerker bij een grote Nederlandse bank. Op het moment dat ze hoorde dat ze boventallig was overheerste vooral gevoelens als boosheid, verdriet en ongeloof. Dit kon haar toch niet overkomen? Er is vast en zeker een fout gemaakt! Helaas ging het niet om een fout. Marina realiseerde zich dat zij een van de velen was die haar baan bij de bank ging verliezen. Ze piekerde over allerlei zaken: hoe moet de hypotheek betaald worden? Ik ben niet de jongste meer, hoe kom ik aan een nieuwe baan? Om van de hectiek te bekomen en om alles even op een rij te zetten, had ze even een paar dagen van rust nodig.
Na een week van rust realiseerde Marina zich dat de mineurstemming haar niet verder hielp. Door somber te blijven, wordt de hypotheek echt niet betaald! Het besef van het ontslag drong langzaam tot haar door. Ze wilde nuttig bezig zijn en positieve afleiding hebben. Die instelling bracht haar nieuwe mogelijkheden en kansen. Marina besloot verschillende opleidingen te volgen, zoals: een opleiding Boekhouding, Basisvaardigheden voor de secretaresse en een workshop Social Media. Ze bleef opgewekt solliciteren en schreef zich in bij verschillende vacaturebanken. Ze heeft al diverse gesprekken achter de rug. Verder heeft ze haar Linkedin profiel geüpdatet en zich aangesloten bij diverse groepen om zo haar netwerk te vergroten. En met succes: ze is medeorganisator van Ervaren-Talent Amsterdam. Een event dat als doel heeft werkzoekenden verder te helpen bij het zoeken van een geschikte baan.
Marina Kooijman heeft dankzij haar positieve instelling allerlei mooie perspectieven in het vooruitzicht. Ondanks dat ze nog geen baan heeft, blijft ze optimistisch.
De impact van een reorganisatie
Een reorganisatie wordt door iedereen op een andere manier ervaren en beleefd. Sommige medewerkers zien het als een uitdaging en een kans, terwijl andere medewerkers onzekerheid en spanning ervaren. Verschillende kenmerken hebben invloed op deze beleving. De duur van de verandering, de mogelijke impact, maar ook hoe je er zelf instaat, zijn factoren die meespelen. Veelvuldig onderzoek laat zien dat deze onzekerheid grote effecten heeft. Mensen ervaren al snel een verminderd welzijn, tevredenheid en binding met de organisatie. Zij die de kans hebben zullen ook eerder weg gaan. Voor velen speelt het ‘niet weten’ een grote rol in het gevoel van onmacht. En zelfs als het hoge woord er dan uit is, komen alle andere vragen: wat nu? Hoe nu verder? Vind ik weer iets anders en zo ja, wanneer? We willen de touwtjes in handen hebben en sturing geven aan ons leven.
Dit gevoel controle over ons leven te hebben is ontzettend belangrijk. Misschien wel een van de belangrijkste voorwaarden om te functioneren. Zonder een gevoel van controle wordt de wereld onvoorspelbaar en wordt het moeilijk keuzes te maken. Om die reden zijn onze hersenen er ook op gebrand om de wereld om ons heen zo voorspelbaar mogelijk te houden. We zoeken naar herkenbare patronen waar we op kunnen acteren. Op basis van deze patronen vormen we verwachtingen en op basis van deze verwachtingen voorspellen we de toekomst en sturen we ons gedrag. Dit gebeurt voor een heel groot deel volledig onbewust.
Maar dan komt er de reorganisatie en alles staat op de kop. De eens zo voorspelbare wereld is er niet meer. In ons brein gaat het signaal op rood. Onze hersenen zijn maar met één ding bezig: overleven en het voorkomen van psychologische of lichamelijke dreiging. En toch wordt er van je gevraagd te blijven functioneren en zelfs mee te denken aan de toekomst van de organisatie of het team. Iets waar jij straks misschien geen onderdeel meer van uitmaakt. Een hele lastige opgave. We zien dan ook vaak hele instinctieve reacties zoals vechten, vluchten of bevriezen. Diegenen die een goede baankans elders hebben, maken zich al snel uit de voeten. Anderen komen in opstand door bijvoorbeeld te staken. Maar het vaakst zien we mensen die bevriezen. Iedereen blijft zitten waar hij zit en verroert zich niet. Dit in de hoop dat het misschien wel goed komt.
Welke reactie er wordt getriggerd verschilt per persoon. Het hangt af hoe ernstig de dreiging wordt ervaren. Uit neuropsychologisch onderzoek blijkt dat mensen vaak reageren op vijf factoren: status, zekerheid, autonomie, verbondenheid en eerlijkheid. Voor de een is het verlies van status en autonomie een grote dreiging. Voor een ander spelen eerlijkheid of verbondenheid een grotere rol.
Hoe houd jij je hoofd koel?
De vraag is nu: Hoe houd je je hoofd koel in een reorganisatie? Hoe krijg je weer echt oog voor de kansen en mogelijkheden?
Drijfveren
Allereerst is het goed om voor jezelf te bepalen wat belangrijk is. Of, waarin zit het mogelijke verlies en wat is voor jouw belangrijk? Stel je zit straks zonder werk thuis. Waar zit dan de ‘frustratie’? Het gevoel een ‘werkloze’ te zijn en misschien geen bijdrage te leveren, of het gevoel geen onderdeel meer van een team uit te maken? Of voel je het als onrechtvaardig? Het verschilt voor iedereen, maar het komt terug op de eerder benoemde vijf factoren status, zekerheid, autonomie, verbondenheid en eerlijkheid. Als je weet wat voor jou belangrijk is, dan kan je op zoek gaan naar alternatieven die deze behoefte vervullen. En dan kan je het weer wat positiever inzien.
Piekeren
Een tweede aandachtpunt zit in het moment van onzekerheid. Je bent aan het werk en je hoort dat er gereorganiseerd wordt. Wat er gaat gebeuren weet niemand, maar het zal ingrijpend zijn. Het is logisch dat dit je grijpt en bezig houdt. Je zult merken dat je er niet helemaal met je hoofd bij zit. Het is moeilijk focus te houden. Logisch, want je wilt controle over de situatie. We denken vooruit, wegen mogelijke scenario’s af en blikken terug. En dit scenario denken heeft vaak niet eens zoveel met de realiteit te maken, maar kost enorm veel energie. We zijn vaak overal, behalve in het hier en nu. Onderzoek van Harvard laat zien dat dit afdwalen ons gevoel van geluk op een negatieve manier beïnvloedt
Mindfulness
Om toch die focus te houden en in het hier en nu te blijven helpen methodieken als mindfulness. We hebben de neiging om te denken: “O nee, nu dwaal ik weer af. Houd je hoofd er toch eens bij.” Het forceren van niet afdwalen heeft een averechts effect. De gedachte komt net zo hard weer terug (probeer maar eens niet aan roze beren te denken).
Drie tips om je focus te houden wanneer je merkt dat je afdwaalt:
1) Erken de gedachte. Geef het even aandacht en ga vervolgens weer terug naar de taak. In het begin zal dit switchen wat energie kosten, maar het wordt steeds makkelijker. Het is belangrijk om hierbij een ‘vriendelijke’ discipline te hebben. Straf jezelf niet af, wees mild naar jezelf.
2) Doorbreek patronen. Ga iets anders doen. Als je de mogelijkheid hebt, ga wandelen. Beweging is een van de meest effectieve methoden tegen stress. Beweging stimuleert de aanmaak van een stofje genaamd dopamine. Dit stofje zorgt er in jouw brein voor dat je onder andere gevoelens van plezier en beloning ervaart. Het geeft je de energie om iets op te pakken en aan de slag te gaan.
3) Wanneer de gedachten wat hardnekkiger zijn kan een korte oefening helpen. Kijk gedurende 3 minuten naar een (blanco) muur. Noteer gedurende die drie minuten, zonder er naar te kijken, jouw gedachten op papier. Alles wat er in je opkomt. Op deze manier krijgen ze een plek. Deze oefening kan je ook helpen focus en zicht te krijgen op de vijf factoren die voor jou de voornaamste dreiging vormen bij onzekerheid.
Ondanks dat je in een stressvolle periode zit, leer je met dergelijke tips om vanuit rust zelf richting te geven aan je leven. Het verhaal van Marina is hier een prachtig voorbeeld van. Door je gericht te focussen op het hier en nu, voorkom je veel stress en beleef je meer plezier aan het leven.
Dit artikel is geschreven door Jan-Willem Bouwmeester en Emilie Broeze van de Boertiengroep voor het PA magazine uitgave 14 (maart 2013)